რაფიელ ერისთავი
Prince RAPHAEL ERISTAVI
Raphiel Eristavi Эриста́ви Рафаэл Давидович
დ. 9 აპრილი 1824, ქვემო ჭალა, — გ. 19 თებერვალი 1901, თელავი
9 avril 1824 Kvemo Chala – 19 février 1901 Telavi
9 апреля 1824 года, с. Чала, Кахетия — 19 февраля 1901 года
მიწა ვარ ნიადაგ მენა,
mits’a var niadag mena,
Terre, voilà ce que je suis, ბეჩავი, გლეხად შობილი,
bechavi, glekhad shobili,
Mendiant, forçat, collé à elle,…
*****
POEME DE RAPHAËL ERISTAVI რაფიელ ერისთავი
ნიკოლოზ ბარათაშვილი
LITTERATURE GEORGIENNE ქართული ლიტერატურა
POESIE GEORGIENNE
ქართული პოეზია
LA SALLE PIROSMANI
au
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
Savoir écouter est un art, disait Epictète. Nous entendons les bruits de la fête, les sons lancinants des orgues de barbarie, les verres qui tintent au fond de la taverne blanche, les cris, les injonctions des militaires. Tout se voit car tout s’entend. La peinture de Pirosmani est une peinture des sons. Mais nous sentons aussi les mets et les crépitements des cheminées qui attendent l’agneau pascal, nous sentons les fragrances du vin doux sur les tables des festivités. La peinture de Pirosmani est une peinture des odeurs. Mais nous sommes au milieu des gens dans cette autre époque et dans d’autres lieux et tout nous semble familier. Familier notamment grâce à ces milliers de détails que la simplicité des formes nous rend avec encore plus de force. Dans son Art Poétique, Boileau soulignait qu’il fallait être simple avec art. Pirosmani a fait de l’art avec simplicité. C’est toute cette simplicité qui nous rend l’œuvre plus directe encore. Cette simplicité rend simplement extraordinaire l’ordinaire. Pirosmani donne tort à Balzac quand celui-ci rapprochait l’art du mensonge. Il n’y a pas de tromperie, il n’y a jamais de falsification dans l’œuvre de Pirosmani, juste la vie qui vient et qui va devant nous. Juste notre vie.
Pirosmani serait beaucoup plus d’accord avec Alphonse Allais quand il disait que dans l’art, la vie seule intéresse.
C’est pour cela qu’il nous semble si familier et si proche dans ses périgrinations géorgiennes.
Jacky Lavauzelle
***
Le fondateur d’une nouvelle époque artistique en Géorgie
Par Tamo Japaridze
« ფიროსმანი დამსახურებლად იკავებს ადგილს ისეთი შემოქმედებითი ინდივიდების გვერდით, როგორებიც არიან ვინსენტ ვან გოგი, პოლ სეზანი, პაბლო პიკასო, ანრი მატისი და სხვა. ქართულ კულტურას ფიროსმანი რეფორმატორი მხატვრის მნიშვნელობით მოევლინა, იგი ახალი მხატვრული ეპოქის ფუძემდებელია საქართველოში. «
1998. იანვარი. თემო ჯაფარიძე.
« Pirosmani mérite sa place au milieu de créateurs tels que Vincent Van Gogh, Paul Cézanne, Pablo Picasso, Henry Matisse et d’autres. Pirosmani a inventé la culture géorgienne au sens d’un artiste réformateur, c’est le fondateur d’une nouvelle époque artistique en Géorgie. »
Janvier 1998 Tamo Japaridze
***
მუშა ტიკით
musha tikit
TRAVAILLEUR PORTANT UNE OUTRE DE VIN
WORKER WITH WINE SKIN
Huile sur toile cirée
Oil on oilcloth
60,5×37
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ნატურმორტი
Naturmorti
NATURE MORTE
STILL-LIFE
მუშამბი, ზეთი
Huile sur plaque d’étain
Oil on tine-plate
39×74
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ნატურმორტი
Naturmorti
NATURE MORTE
STILL-LIFE
მუშამბი, ზეთი
Huile sur plaque d’étain
Oil on tine-plate
20×71.5
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
მუშა კასრით
musha kasrit
TRAVAILLEUR AVEC TONNEAU
WORKER WITH KEG
Huile sur toile cirée
Oil on oilcloth
60,5×37
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ბაბუა და შვილიშვილი
Babua da shvilishvili
GRAND-PERE ET SON PETIT-FILS
GRANDFATHER AND GRANDSON
Huile sur toile
Oil on oilcloth
75×55.5
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ქალი წველის ძროხას
kali ts’velis dzrokhas
FEMME TRAYANT UNE VACHE
WOMAN MILKING A COW
მუყაო, ზეთი
Muqao, zeti
Carton, huile
Cardboard, oil
Adjara Art Museum
Batumi – ბათუმი
***
შეძლებული გლეხის პორტრეტი
shedzlebuli glekhis portreti
PORTRAIT D’UN RICHE PAYSAN
PORTRAIT OF WEATHY PEASANT
Huile sur toile
Oil on oilcloth
94×50.5
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
მეარღნე
JOUEUR D’ORGUE
ORGAN GRINDER
Huile sur toile cirée
Oil on oilcloth
102×47
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
მზარეული
Mzareuli
CHEF DE CUISINE
CHIEF DE CUISINE
Huile sur toile
Oil on oilcloth
105×44
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ორთაჭალის ტურფა მარაოთი
Ortachalis turpa maraoti
ORTACHALA BELL A L’EVENTAIL
ORTACHALA BELL WITH A FAN
Huile sur toile
Oil on oilcloth
110×49
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ფიტნე ბოლნისი-ხაჩინი
pitne bolnisi-khachini
ბოლნისი (ყოფილი ბოლნის-ხაჩინი)CELEBRATION A BOLNISSI-KHACHINI EN KARTLIE
CELEBRATION IN BOLNISI-KHACHINI
Bolnisi-Khachini s’appelle aujourd’hui Bolnissi est un village de la Kartlie au sud-est de Tbilissi Situé dans la plaine de Kvemo Kartli, sur la rive gauche de la rivière Bolnistskali.
Huile sur toile
Oil on oilcloth
136×269
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ქორწილი კახეთში
kortsili kakhetshi
MARIAGE EN KAKHETI
WEDDING IN KAKHETI
1916
Huile sur toile cirée
Oil on oilcloth
99,5×170
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
შველი ნუკრით წყალზე
shveli nukrit tsqalze
CHEVREUIL AVEC FAON BUVANT AU POINT D’EAU
ROE DEER WITH FAWN AT A WATERING PLACE
Huile sur toile cirée
Oil on oilcloth
274×77.5
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
დათვი ბელებით
datvi belebit
OURSE AVEC SES OURSONS
BEAR WITH CUBS
მუყაო, ზეთი
Huile sur carton
Oil on oilcloth
100×140
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
მეთევზე
metevze
PÊCHEUR
FISHERMAN
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile cirée
Oil on oilcloth
111×90
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
წმ. ბიორბის დღეობი ბოლნიში
FÊTE DE SAINT GEORGES A BOLNISSI
FESTIVAL OF SAINT GEORGE IN BOLNISI
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
79×269
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ბლეხის ქალი ბავშსვებით
blekhis kali bavshsvebit
PAYSANNE AVEC SES ENFANTS
PEASANT WOMAN WITH CHILDREN
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
112×93
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
თბილისის ფუნიკულიორი
tbilisis punikuliori
FUNICULAIRE DE TBILISSI
TBILISI FUNICULAR
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
109×116
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ქეიფი მეარღნე დათიკო ზემელთას
keipi mearghne datiko zemeltas
CARROUSSEL A L’ORGUE DE BARBARIE
Datiko Zemel
CAROUSAL WITH DATIKO ZEMEL THE ORGAN GRINGER
1906
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
104×97
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
LA FÊTE DES CINQ NOBLES
THE FEAST OF FIVE NOBLES
1906
The feast of five nobles
1906
Oil on oilcloth
104X194 cm
Art Museum of Georgia
***
ქრწანისი
KRTSANISI
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
93×116,5
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
92×120
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
ლხინი ქართლუი
Lkhini Kartlui
KERMESSE EN KARTHLI
CHURCH FESTIVAL IN KARTLI
La Karthli est la grande région qui comprend la capitale Tbilissi
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
118,5×211
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
სვირი
SVIRI
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
62.3×197
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
***
თეთრი დუქანი
Tetri Dukani
LA TAVERNE BLANCHE
WHITE DUKHAN
მუშამბი, ზეთი
Huile sur toile
Oil on oilcloth
52×94
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
Taverne – ტავერნა DUKANI – DUQANI sont les tavernes géorgiennes. Aujourd’hui le nom de Dukani est réservé aux tavernes typiques de Tbilissi – Il s’agiit en faitt de restaurants traditionnels situé au sous-sol très souvent dans une cave en brique dans le vieux Tbilissi.
***
ჟირაფი
Zhirapi
GIRAFE Giraffe
***
შეშის გამყიდველი ბიჭი
Sheshis gamqidveli bichi
VENDEUSE DE BOIS DE CHAUFFAGE SALESWOMAN OF FIREWOOD
1908
Réalisation Gueorgui Chenguelaia გიორგი შენგელაია
Avec Avtandil Varazi (Pirosmani)
ავთანდილ ვარაზი (ნიკალა)
A la fin du XIXe siècle, le peintre miséreux Niko Pirosmanichvili, dans les rues de Tiflis troque des toiles contre des repas. Deux artistes remarquent son talent malgré le mépris que lui porte la critique officielle.
Etudes secondaires au lycée à Tbilissi
1914-1918 Etude d’art à Moscou
*****
Si l’on regarde sa ნატურმორტი, nature-morte peinte entre 1918-1919, sa femme Adjare აჭარელი ქალიაჭარელი ქალი peinte en 1910, ses paysages პეიზაჟი, peints aussi vers 1910, nous voyons l’importance des influences Parisiennes sur son œuvre à partir de 1919.
Paris, entre 1919 et 1920, dans ces années qui suivirent la Terrible Grande Guerre, est un chaudron intellectuel et un lieu de rencontre bouillonnant d’artistes venus du monde entier. Pour autant, cela peut sembler contradictoire avec la vraie image de Paris et ce qu’elle renvoie dans le monde, suite à l’arrivée de VanGogh et du succès grandissant des impressionnistes. Jean Cassou dans Une Vie pour la Liberté, paru en 1981, l’exprime précisément : « Comment se fait-il que ce soit (…) en France, dans le pays le plus fermé sur lui-même, le plus indifférent à tout ce qui est étranger (…), comment se fait-il que ce soit dans ce pays le plus manifestement bourgeois que soit née à la fin du XIXe siècle et au cours du XXe cette Internationale qu’a été la révolution de l’art moderne, ou, d’un mot plus précis encore, l’école de Paris ? Paris, oui, capitale de la France bourgeoise, de la France officielle et pompière, a été le point du monde vers lequel, par l’effet d’un mirage, ont afflué d’innombrables artistes, venant de partout, Espagne, Italie, pays germaniques et pays scandinaves, Russie, Pologne, Europe centrale, Balkans, Amérique anglo-saxonne et latine, Japon. Certains arrivaient parce qu’ils étaient juifs et qu’on ne voulait pas de juifs chez eux. Mais d’autres sans aucune raison de force majeure comme celle-là, et seulement parce que, naguère, Van Gogh avait eu besoin de la lumière de la France et parce que les plus surprenantes inventions de l’art, dont l’impressionnisme, s’étaient produites en France.»
Ceci étant, le monde de la peinture se retrouve à Paris, en pleine explosion du cubisme synthétique avec Braque, Picasso, Fernand Léger, Juan Gris, Albert Gleizes, Marcel Duchamp et d’innombrables autres artistes dans les années 1920.
Une année avant, en 1919, la fameuse Galerie de la Renommée, ou Galerie de la Gloire, დიდების ტაძარში (musée historique, musée militaire d’État, galerie des artistes géorgiens) de la nouvelle Géorgie, organise une exposition de jeunes peintres Géorgiens. Y participent notamment trois artistes qui deviendront inséparables Lado Gudiashvili თავგადასავალი, David Kakabadze ლადო გუდიაშვილი, , Shalva Kikodze შალვა ქიქოძე. Ils comptent bien s’immerger dans cette fusion mondiale, mais souhaitent ne pas perdre leurs propres racines géorgiennes.
L’année 1919, est une année de chamboulement dans cette jeune République Démocratique de Géorgie. Le 21 mars, Noé Jordania, social-démocrate, prendre la tête du troisième gouvernement. Un traité d’alliance militaire est signé avec la jeune République démocratique d’Azerbaïdjan, avant son renversement par les bolchéviques russes. Les troupes britanniques, à l’exception de Batoumi, évacue le territoire géorgien. Tout semble aller dans le bon sens de l’histoire pour cette nouvelle République.
C’est dans ce contexte d’effervescence, de nouveautés et de créations, que Shalva va découvrir les nouveautés artistiques. Pour autant, les sujets peints restent ses deux amis géorgiens proches, les soirées débridées parisiennes et les grands symboles de la Capitale Française : le Jardin du Luxembourg, la Tour Eiffel, les Cafés de Paris.
Les trois artistes sont très jeunes dans ce monde chamboulé par la guerre et les nouvelles idées. Shalva, né en 1894, a 25 ans, David Kakabadze დავით კაკაბაძე né en 1889 est le plus âgé des trois, avec ses trente ans, et Lado Gudiashviali ლადო გუდიაშვილი né en 1896 est le benjamin de l’équipe avec ses 23 ans. Leurs jeunesses et leurs envies de découvertes vont profiter pleinement de toutes ces nouveaux apports.
Les scènes peintes désormais par Shalva sont crues et rien n’est caché aux yeux du spectateur. Nous sommes loin des paysannes géorgiennes peintes dans la montagne. Les artistes sont dans ce tourbillon culturel, mais aussi dans un tourbillon des sens.
Pourtant, son œuvre regorge de symboliques comme le poisson dans l’assiette ou la pomme proposée à l’artiste rappelant le péché originel.
Shalva va mourir à 27 ans et sera enterré en terres étrangères, à Fribourg en Allemagne. Malgré la reconnaissance internationale de son œuvre puissante, réalisée principalement en deux ans entre 1919 et 1921, avec une très forte production en 1920, il reste beaucoup moins connu dans son pays que des artistes comme Pirosmani ფიროსმანი ou encore son ami Lado Guidashvili, ლადო გუდიაშვილი.
David Kakabadze დავით კაკაბაძე (1889 – 1952) pendant ce séjour parisien s’orientera vers une « peinture sans sujet » en travaillant à partir de métal, miroir, vitrail, plutôt que la peinture elle-même.
Lado Gudiashviali ლადო გუდიაშვილი) (1896- 1980) reviendra en Géorgie en 1926 et se rapprochera alors des traditions caucasiennes et persanes. Il restera proche des symboliques chrétiennes et peindra de nombreux thèmes religieux de ces trois artistes ; il peindra notamment l’église Kashueti.
*****
სამი მხატვარი
Sami Mikhatvari
TROIS ARTISTES
THREE ARTISTS
1920
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
96×101
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
ქეიფე შანტანში
AU CAFE SHANTAN
IN CAFE SHANTAN
1920
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
88×88
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
ლუქსემბურგის ბარი – პარიზი
Luksemburgis bari – Parizi
AU JARDIN DU LUXEMBOURG
LUXEMBURG GARDEN
PARIS – 1920
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
108×104
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
ლუქსემბურგის ბარი – პარიზი
****
მხატვრებას ყავახანა
Mkhatvrebas Qavakhana
AU CAFE
IN THE CAFE
1920
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
52×46
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
ROUNDABOUT
1921
ზეთი მუყაოზე
Huile sur carton
Oil on cardboard
33×40.5
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
ეიფელის კოშკი
Eipelis koshki
LA TOUR EIFFEL
EIFFEL TOWER
1920
ზეთი მუყაოზე
Huile sur carton
Oil on cardboard
42×32,5
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
კ. მახარაძის პორტრეტი
K. makharadzis Portreti
PORTRAIT DE K. MAKHARADZE
PORTRAIT OF K. MAKARADZE
1921
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
102×42
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
65×44
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
დაღუპული მეგობრის მოსაგონრად
Daghupuli Megobris Mosagonrad
EN SOUVENIR D’UN AMI PREMATUREMENT DECEDE
In Rembrance of Untimely Died Friend
ავტოპორტრეტი
Autoportraiti
AUTOPORTRAIT
SELF-PORTRAIT
1920
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
96×101
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
გურული ქალი
Guruli Kali
FEMME DE GURIE
WOMAN FROM GURIA
1921
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
92×73
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი
****
აჭარილი ქალიბი
Adjarili Kalibi
FEMMES ADJARES
WOMEN ADJARAIAN
1921
ტილო, ზეთი
Huile sur toile
Oil on convas
55×46
Georgian National Museum
shalva amiranashvili museum of fine arts
შალვა ამირანაშვილის სახვითი ხელოვნების მუზეუმი