Bataille navale, Mamouka Tavaqalachvili, 1646Mihály Zichy, Chota Roustavéli présente son poème à la reine Tamar, vers 1880
XVI LES MOTS ET LES FLÈCHES
მეორე ლექსი ცოტაი, ნაწილი მოშაირეთა, meore leksi tsot’ai, nats’ili moshaireta, Deuxièmement, les mots ne sont qu’un élément de la poésie,…
**
XVII DE LA CHANSON POUR L’INSTANT
მესამე ლექსი კარგი არს სანადიმოდ, სამღერელად, mesame leksi k’argi ars sanadimod, samgherelad, Troisièmement, la chanson convient à la fête,…
**
XVIII UNE VOIX RARE ET FRAGILE
ხამს, მელექსე ნაჭირვებსა მისსა ცუდად არ აბრკმობდეს, khams, melekse nach’irvebsa missa tsudad ar abrk’mobdes, La voix du poète ne doit pas s’épuiser vainement,…
**
XIX COMME UN LÉOPARD
ჩემი აწ ცანით ყოველმან, მას ვაქებ, ვინცა მიქია; chemi ats’ tsanit q’ovelman, mas vakeb, vintsa mikia; Je la louerai, quant à moi, comme jadis je l’ai chantée…
**
XX L’AMOUR PREMIER
ვთქვა მიჯნურობა პირველი და ტომი გვართა ზენათა, vtkva mijnuroba p’irveli da t’omi gvarta zenata, Je parle de l’amour premier et divine est sa nature,…
Bataille navale, Mamouka Tavaqalachvili, 1646Mihály Zichy, Chota Roustavéli présente son poème à la reine Tamar, vers 1880
XI ASSUMER SON DESTIN
რაცა ვის რა ბედმან მისცეს, დასჯერდეს და მას უბნობდეს: ratsa vis ra bedman mistses, dasjerdes da mas ubnobdes: Quel que soit notre destin, contentez-en vous et faites-le savoir :…
**
XII LA POÉSIE & LA SAGESSE
შაირობა პირველადვე სიბრძნისაა ერთი დარგი, shairoba p’irveladve sibrdznisaa erti dargi, La poésie est la première branche de la sagesse,…
**
XIII UNE LONGUE ROUTE
ვითა ცხენსა შარა გრძელი და გამოსცდის დიდი რბევა, vita tskhensa shara grdzeli da gamostsdis didi rbeva, Comme à cheval, plus la route est longue, plus la course est difficile,…
**
XIV LES MOTS GÉORGIENS
მაშინღა ნახეთ მელექსე და მისი მოშაირობა, mashingha nakhet melekse da misi moshairoba, Regardez bien ensuite le poète et son poème,…
**
XV LES FAUX POÈTES
მოშაირე არა ჰქვიან, თუ ვინმე თქვას ერთი, ორი; moshaire ara hkvian, tu vinme tkvas erti, ori; N’est pas poète celui qui prononce un ou deux vers ; …
Mihály Zichy, Chota Roustavéli présente son poème à la reine Tamar, vers 1880
VI EXPRESSION DE LA LANGUE, DU CŒUR ET DE L’ART
აწ ენა მინდა გამოთქმად, გული და ხელოვანება, ats’ ena minda gamotkmad, guli da khelovaneba, Je veux l’exprimer dans ma langue, avec mon cœur et mon art,…
**
VII PLEURONS TARIEL
მო, დავსხდეთ, ტარიელისთვის ცრემლი გვდის შეუშრობილი; mo, davskhdet, t’arielistvis tsremli gvdis sheushrobili; Asseyons-nous un instant et pleurons Tariel tant aimé ;…
**
VIII LA MÉDECINE IMPUISSANTE POUR LES AMOUREUX
მე, რუსთველი ხელობითა, ვიქმ საქმესა ამა დარი: me, rustveli khelobita, vikm sakmesa ama dari: Moi, Roustavéli avec patience et attention, j’ai composé l’ouvrage :…
**
IX UN ANCIEN CONTE PERSAN
ესე ამბავი სპარსული, ქართულად ნათარგმანები, ese ambavi sp’arsuli, kartulad natargmanebi, Cette histoire est en persan, traduite en géorgien,…
**
X UN POÈME AUX TROIS COULEURS
თვალთა, მისგან უნათლოთა, ენატრამცა ახლად ჩენა; tvalta, misgan unatlota, enat’ramtsa akhlad chena; Mes yeux aveuglés par elle, la regarde comme une nouvelle rencontre ;…
Mihály Zichy, Chota Roustavéli présente son poème à la reine Tamar, vers 1880
I LE CRÉATEUR DE L’UNIVERS
რომელმან შექმნა სამყარო ძალითა მით ძლიერითა, romelman shekmna samq’aro dzalita mit dzlierita, Celui qui a créé l’univers par sa grande puissance,…
II SURMONTER LES OBSTACLES DE SATAN
ჰე, ღმერთო ერთო, შენ შეჰქმენ სახე ყოვლისა ტანისა, he, ghmerto erto, shen shehkmen sakhe q’ovlisa t’anisa, Ô Dieu unique, Tu as créé le corps à Ton image,…
III A LA REINE TAMAR
ვის ჰშვენის, – ლომსა, – ხმარება შუბისა, ფარ-შიმშერისა, vis hshvenis, – lomsa, – khmareba shubisa, par-shimsherisa, Qu’ils te protègent, la lance et le lion, l’épée et le bouclier associés,…
IV LE ROSEAU ET LE LAC DE JAIS
თამარს ვაქებდეთ მეფესა სისხლისა ცრემლ-დათხეული, tamars vakebdet mepesa siskhlisa tsreml-datkheuli, Louons la reine Tamar de mes sanglantes larmes,…
V LA BEAUTÉ DE LA REINE TAMAR
მიბრძანეს მათად საქებრად თქმა ლექსებისა ტკბილისა, mibrdzanes matad sakebrad tkma leksebisa t’k’bilisa, On m’a ordonné de la louer par la douceur des poèmes,…
SHOTA RUSTAVELI
შოთა რუსთაველი
vers 1172 – vers 1216
*************************
TBILISSI
MONUMENT SHOTA RUSTAVELI
ბრინჯაო
BRONZE
1965
SCULPTEUR მოქანდაკე
mokandake
Merab Berdzenishvili
მერაბ ბერძენიშვილი
დ. 10 ივნისი, 1929, თბილისი — გ. 17 სექტემბერი, 2016, სტამბოლი, თურქეთი
Né le 10 juin 1929 Tbilissi – 17 septembre 2016 Istanbul (Turquie)
Plaque sous le monument Shota Rustaveli de Tbilissi
****
Extrait de
Le Chevalier à la peau de panthèreვეფხისტყაოსანი
de Shota Rustaveli
(Fin XIIe – Début XIIIe siècle)
De Mihály Zichy, Shota Rustavéli présente son poème à la reine Tamar, vers 1880
1
რომელმან შექმნა სამყარო ძალითა მით ძლიერითა,
romelman shekmna samq’aro dzalita mit dzlierita,
Celui qui a créé le monde avec le pouvoir de la volonté, ზეგარდმო არსნი სულითა ყვნა ზეცით მონაბერითა,
zegardmo arsni sulita q’vna zetsit monaberita,
Qui a répandu la sagesse l’Esprit céleste, ჩვენ, კაცთა, მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა,
chven, k’atsta, mogvtsa kveq’ana, gvakvs utvalavi perita,
Donna aux humains un monde aux innombrables couleurs, მისგან არს ყოვლი ხელმწიფე სახითა მის მიერითა.
misgan ars q’ovli khelmts’ipe sakhita mis mierita.
Il est celui qui détient le pouvoir suprême sur toute autre autorité.
2
ჰე, ღმერთო ერთო, შენ შეჰქმენ სახე ყოვლისა ტანისა,
he, ghmerto erto, shen shehkmen sakhe q’ovlisa t’anisa,
Ô, mon Dieu, toi qui as créé à ton image toutes choses, შენ დამიფარე, ძლევა მეც დათრგუნვად მე სატანისა,
shen damipare, dzleva mets datrgunvad me sat’anisa,
protège-moi en éloignant Satan მომეც მიჯნურთა სურვილი, სიკვდიდმდე გასატანისა,
momets mijnurta survili, sik’vdidmde gasat’anisa,
Inonde-moi de cet amour qui perdure au-delà de la mort, ცოდვათა შესუბუქება, მუნ თანა წასატანისა.
tsodvata shesubukeba, mun tana ts’asat’anisa.
et absous mes péchés, en te conduisant près de moi.
3
ვის ჰშვენის, – ლომსა, – ხმარება შუბისა, ფარ-შიმშერისა,
vis hshvenis, – lomsa, – khmareba shubisa, par-shimsherisa,
Guerriers porteurs de lance, lion rugissant, soleil levant, – მეფისა მზის თამარისა, ღაწვ-ბადახშ, თმა-გიშერისა, –
– mepisa mzis tamarisa, ghats’v-badakhsh, tma-gisherisa, –
-gardiens de la reine Tamar aux longs cheveux éclatants, – მას, არა ვიცი, შევჰკადრო შესხმა ხოტბისა, შე, რისა?
mas, ara vitsi, shevhk’adro sheskhma khot’bisa, she, risa?
Comment être digne de toi et porter ton message ? მისთა მჭვრეტელთა ყანდისა მირთმა ხამს მართ, მი, შერისა.
mista mch’vret’elta q’andisa mirtma khams mart, mi, sherisa.
La plus grande joie vient d’une si douce voie.
4
თამარს ვაქებდეთ მეფესა სისხლისა ცრემლ-დათხეული,
tamars vakebdet mepesa siskhlisa tsreml-datkheuli,
La grande Tamar règne aussi sur mes larmes, ვთქვენი ქებანი ვისნი მე არ-ავად გამორჩეული.
vtkveni kebani visni me ar-avad gamorcheuli.
Même si je ne suis pas le meilleur, je veux lui rendre hommage. მელნად ვიხმარე გიშრის ტბა და კალმად მე ნა რხეული,
melnad vikhmare gishris t’ba da k’almad me na rkheuli,
Mon encrier est ce doux lac doux et que ma plume ვინცა ისმინოს, დაესვას ლახვარი გულსა ხეული.
vintsa isminos, daesvas lakhvari gulsa kheuli.
soit cette lance qui touche en plein cœur.
5
მიბრძანეს მათად საქებრად თქმა ლექსებისა ტკბილისა,
mibrdzanes matad sakebrad tkma leksebisa t’k’bilisa,
On me demande des poèmes en son honneur, ქება წარბთა და წამწამთა, თმათა და ბაგე-კბილისა,
keba ts’arbta da ts’amts’amta, tmata da bage-k’bilisa,
de louer ses paupières et ses cils, ses cheveux et sa bouche, ბროლ-ბადახშისა თლილისა, მის მიჯრით მიწყობილისა.
brol-badakhshisa tlilisa, mis mijrit mits’q’obilisa.
La splendeur de ses dents et l’éclat de son sourire. გასტეხს ქვასაცა მაგარსა გრდემლი ტყვიისა ლბილისა.
gast’ekhs kvasatsa magarsa grdemli t’q’viisa lbilisa.
Une tige flexible peut briser bien des pierres.
6
აწ ენა მინდა გამოთქმად, გული და ხელოვანება, –
ats’ ena minda gamotkmad, guli da khelovaneba, –
Je veux exprimer la langue, le cœur et l’art, – ძალი მომეც და შეწევნა შენგნით მაქვს, მივსცე გონება;
dzali momets da shets’evna shengnit makvs, mivstse goneba;
Donne-moi de Ta force et insuffle-moi Ton esprit; მით შევეწივნეთ ტარიელს, ტურფადცა უნდა ხსენება,
mit shevets’ivnet t’ariels, t’urpadtsa unda khseneba,
Louons le beauté de Tariel par les cieux et les océans, მათ სამთა გმირთა მნათობთა სჭირს ერთმანერთის მონება.
mat samta gmirta mnatobta sch’irs ertmanertis moneba.
Les trois seigneurs à l’amitié éternelle.
******
თბილისის ქანდაკებები
Sculptures Tbilissi
MONUMENT SHOTA RUSTAVELI
შოთა რუსთაველი
TBILISSI
PHOTO JACKY LAVAUZELLE
SHOTA RUSTAVELI
შოთა რუსთაველი
vers 1172 – vers 1216
Ilia & Akiki – Ilia Tchavtchavadze à gauche & Akaki Tsereteli à droite
*****
LA GEORGIE
UNE TERRE QUI FASCINE LES POETES
Comme le soulignait Eugène-Melchior de Vogüé, en 1884, la Géorgie a été une terre aimée des grands poètes russes :
« Durant la première moitié de ce siècle, le Caucase fut pour la Russie ce que l’Afrique était pour nous, une terre d’aventures et de rêves, où les plus fous et les plus forts allaient jeter leur gourme de jeunesse. Mais tandis qu’Alger ne nous renvoyait que de bons officiers, Tiflis rendait des poètes. On comprend la fascination de ce pays merveilleux ; il offrait aux jeunes Russes ce qui leur manquait le plus : des montagnes, du soleil, de la liberté. Là-bas, tout au bout de l’accablante plaine de neige, l’Elbrouz, « la cime des bienheureux, » dressait dans l’azur ses glaciers étincelans. Par-delà la montagne, c’était l’Asie et ses féeries, nature superbe, peuples pittoresques, torrens chantans sous les platanes, filles de Kabarda dansant dans les aouls du Térek ; la large vie des bivouacs dans la forêt, la gloire ramassée sous le drapeau des héros légendaires : Paskévitch, Yermolof, Rariatinsky. Tous ceux qui étaient blasés ou croyaient l’être dans les ennuis de Pétersbourg couraient là-bas ; à tous on pouvait appliquer le vers de Musset :
Ils avaient la Lara, Manfred et le Corsaire ;
et l’obsession de Byron était si forte sur cette génération que leurs yeux prévenus voyaient l’Orient, où ils vivaient, à travers la fantaisie du poète. Tous jouaient au Childe-Harold et rapportaient des vers dont quelques-uns seront immortels. Ce fut au Caucase que débutèrent Pouchkine, Griboyédof, Lermontof ; mais, dans le Prisonnier du Caucase de Pouchkine comme dans le Démon de Lermontof, la leçon apprise transfigure les paysages et les hommes, les sauvages Lesghiennes sont de touchantes héroïnes, sœurs d’Haïdée et de la Fiancée d’Abydos. »
Eugène-Melchior de Vogüé
Les Grands écrivains russes contemporains
Revue des Deux Mondes
Troisième Période
Tome 64
1884
